Op 10 februari 2022 is er een toegankelijkheidsverklaring met status A voor de CoronaMelder app gepubliceerd. De app voldoet nu op iOS en Android volledig aan de WCAG 2.1 richtlijn. Het is hiermee de eerste overheidsapp die op beide platformen volledig voldoet.
Eind december 2021 stonden er 7 overheidsapps met status A in het register voor toegankelijkheidsverklaringen. Na onderzoek van Stichting Appt bleek dat 6 van deze apps onterecht status A hebben aangevraagd.
Acht maanden geleden was de Berichtenbox app de eerste toegankelijke iOS app. Helaas voldoet de Android versie nog niet volledig aan de richtlijn. We hebben vernomen dat dit komt wegens beperkingen van het framework Xamarin.
Bij de CoronaMelder app is het gelukt om ook op Android volledig te voldoen aan de richtlijn! CoronaMelder is hierdoor de eerste overheidsapp die aantoonbaar toegankelijk is op iOS én Android.
Een goede reden voor ons om het gesprek aan te gaan met Rimmert Sijtsma. Rimmert is onderzoeker digitale toegankelijkheid bij Firm Ground. De afgelopen maanden heeft hij de toegankelijkheid van de corona apps onderzocht, waaronder de CoronaMelder app.
Hoe ben je in aanraking gekomen met digitale toegankelijkheid?
Rimmert: “Tijdens mijn studie New Media and Digital Culture raakte ik geïnteresseerd in de invloed die wij op software hebben en de invloed die software op ons heeft. En dan voornamelijk wie er profijt van heeft en wie niet. Na het afronden van mijn studie kwam mijn vriendin de vacature ‘Junior onderzoeker digitale toegankelijkheid’ tegen. Daar herkende ik veel onderwerpen in die mij interesseren. Digitale toegankelijkheid gaat over wie er wel en wie er niet mee kan doen. In de praktijk is dit ook zo gebleken: ik vind het heel interessant om hier aan bij te dragen.”
Wat doet Firm Ground?
“Firm Ground is all-round gespecialiseerd in digitale toegankelijkheid. We onderzoeken de toegankelijkheid van websites, apps en documenten. Maar we zijn ook breder actief, zoals bij het borgen van digitale toegankelijkheid in organisaties. En we geven trainingen en spreken op allerlei evenementen.”
Op welke manier zijn jullie betrokken geraakt bij de CoronaMelder app?
“We waren al betrokken voordat ik hier werkte. Bram (Duvigneau, mede-oprichter van Firm Ground, red.) werd op een gegeven moment benaderd door de overheid. Bij het opzetten van het project kwamen ze tot de conclusie dat er iets gedaan moest worden met toegankelijkheid. De apps moesten namelijk voor iedereen bruikbaar zijn. Hij is er op die manier ingerold, eerst als adviseur, en uiteindelijk zijn we steeds breder betrokken geraakt.”, vertelt Rimmert.
Momenteel onderzoekt Marjon Bakker, senior adviseur digitale toegankelijkheid bij Firm Ground, de toegankelijkheid van de corona gerelateerde websites en documenten. Rimmert onderzoekt de toegankelijkheid van de corona apps. Bram is tegenwoordig op de achtergrond actief bij het coördineren.
Hoe is het jullie gelukt om de app volledig toegankelijk te krijgen?
“Een heel belangrijk onderdeel is het directe contact met de ontwikkelaars en de product owner van de app.”, stelt Rimmert. “Er wordt niet alleen achteraf getest op toegankelijkheid, maar ook tijdens het ontwikkelen. En toegankelijkheid wordt zelfs meegenomen voordat de ontwikkeling start. Maar er zijn ook momenten geweest waarbij snelheid toch belangrijker was dan toegankelijkheid. Inmiddels zijn de corona apps in een andere fase beland, en is er meer tijd voor toegankelijkheid.”
Elke versie van de app is toegankelijk genoeg geweest om bruikbaar te zijn. Maar de richtlijn schrijft aanvullende eisen voor, die meer tijd kosten om aan te voldoen. Die tijd was er niet altijd.
Rimmert vervolgt: “En we hebben ook steeds scherper gekregen wat er nodig is om een app toegankelijk te krijgen. In het begin waren we vooral aan het testen met de schermlezer. We testen nu ook met het toetsenbord, stembediening en schakelbediening. Hierdoor vind je meer toegankelijkheidsproblemen, maar door het oplossen wordt de app uiteindelijk toegankelijker.”
Vooral de directe samenwerking heeft er dus voor gezorgd dat de app volledig toegankelijk is geworden.
Welke bevindingen waren het moeilijkste om op te lossen?
Rimmert: “Het heeft een hele lange tijd geduurd om problemen met het Bluetooth-toetsenbord op te lossen. Zo was het bijvoorbeeld niet mogelijk om te scrollen op bepaalde schermen. Dit bleek te komen doordat er geen interactieve elementen aanwezig waren. Met de schermlezer kon je wel navigeren, maar met het toetsenbord niet. Het heeft enkele maanden geduurd voordat een ontwikkelaar een oplossing bedacht had. Dit heeft vooral lang geduurd omdat de bedachte oplossingen vaak een negatief effect hadden op andere hulpmiddelen.”
Rimmert geeft aan dat de documentatie van Apple en Google vaak tekort schiet op dit gebied. Zij hebben vaak hun eigen ideeën over toegankelijkheid, die niet altijd overeenkomen met de WCAG-richtlijn. Doordat toegankelijkheid een relatief nieuw onderwerp is voor apps, kan je online ook weinig te vinden. Je moet er dus echt zelf in duiken en ontdekken hoe je het probleem kunt oplossen.
“Het was ook moeilijk om problemen rondom HTML op te lossen. CoronaMelder is een native app, maar er wordt ook HTML gebruikt. Android en iOS hebben een functie om HTML om te zetten naar native elementen, maar daarmee gaat de semantiek verloren. Zo waren de elementen in lijsten bijvoorbeeld niet één voor één te navigeren. Het heeft een lange tijd geduurd voordat we hier een oplossing voor hadden gevonden. Dit probleem zat ook in de CoronaCheck app.”, vertelt Rimmert.
Het advies van Rimmert is om zoveel mogelijk gebruik te maken van native elementen. Deze zijn meestal helemaal toegankelijk. Wanneer je eigen elementen gaat bouwen, of HTML om laat zetten, gaat het op gebied van toegankelijkheid vaak niet goed. Je kunt wel gebruik maken van een WebView om HTML te tonen met de juiste semantiek.
De broncode is openbaar, je kunt hier van leren hoe je jouw app toegankelijk(er) maakt.
Zijn er ook dingen die op oude of nieuwe iOS of Android versies anders werken?
Rimmert: “Ja, helaas is het gedrag soms anders. Zo ging er op Android 10 met TalkBack (een schermlezer, red.) iets niet goed met de volgorde van voorlezen. Een ontwikkelaar ging er mee aan de slag, maar kon het probleem niet reproduceren. Dit bleek te komen doordat hij gebruik maakte van Android 11. Het is dus erg belangrijk om te vermelden op welke versie van het besturingssysteem je test. En dus ook voor de ontwikkelaar om op dezelfde versie te testen.”
Tot waar gaat die ondersteuning eigenlijk?
“De Rijksoverheid hanteert normaal de laatste twee versies van het besturingssysteem. Maar de corona apps zijn zo belangrijk dat de ondersteuning veel verder gaat.”, aldus Rimmert.
Om de huidige versie (2.5.4) van CoronaMelder te installeren heb je iOS 12.5 of hoger nodig, of Android 6 of hoger. De nieuwste versie van iOS is 15.2 en bij Android 12. De ondersteuning van Android gaat met 6 versies dus veel verder terug dan de 3 bij iOS.
Waarom zit er verschil in ondersteuning tussen iOS en Android?
Rimmert: “Bij CoronaMelder wordt er gebruik gemaakt van het Exposure Notification Framework van Apple en Google. Lagere versies van Android en iOS worden niet ondersteund door dit framework. Op iOS kunnen we daardoor lagere versies niet ondersteunen. Eerst was iOS 13.5 de laagst ondersteunde versie, maar Apple heeft later ondersteuning voor iOS 12.5 toegevoegd. De CoronaMelder app is toen ook aangepast. Bij de andere corona apps gaat de ondersteuning verder terug.”
De CoronaCheck app vereist Android versie 6 of iOS versie 11. De ondersteuning gaat bij deze app dus inderdaad verder terug. Volgens een kamerbrief van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zou circa 95% van de Nederlanders de corona apps moeten kunnen installeren.
Heb je nog andere anekdotes om te delen?
“Er is veel discussie geweest over het ondersteunen van landscape modus. Uiteindelijk is hier heel veel tijd in gestopt. Het ondersteunen van meerdere weergaves kan voor veel gebruikers goed zijn. Je moet goed kijken naar de manier hoe gebruikers de app gebruiken. Bij CoronaCheck heb je bijvoorbeeld een scherm om de QR-code te laten zien of om de QR-code te scannen. Is het hier wenselijk dat het scherm automatisch roteert tijdens beweging? Onze conclusie was dat dit niet wenselijk is. Met een goede reden is het mogelijk om de weergave op een bepaalde positie vast te zetten. Maar in de meeste gevallen moet je gewoon landscape modus ondersteunen.”, vertelt Rimmert.
Heb je een afsluitende tip om apps toegankelijker te maken?
Rimmert: “Zorg dat je toegankelijkheid borgt in het hele proces. En probeer het testen zo vroeg mogelijk te doen. Eerst werden de corona apps pas getest op toegankelijkheid nadat de update live stond. Nu wordt er in elke fase rekening gehouden met toegankelijkheid. Dit begint al bij de design fase. Zorg dat je zoveel mogelijk personen meekrijgt. Copywriters hebben bijvoorbeeld ook een belangrijke rol om begrijpelijke teksten te schrijven. Je moet met de hele organisatie actief bezig zijn om een app volledig toegankelijk te maken.”
Firm Ground organiseert op 19 mei 2022 een vraag- en antwoordsessie over toegankelijke apps. Meld je gratis aan via de onderstaande knop.
Wij bedanken Rimmert voor zijn tijd en hopen dat er nog veel toegankelijke apps mogen volgen.
Neem ook eens een kijkje in onze kennisbank met informatie over app toegankelijkheid. We hebben ook een handboek die je gratis kunt downloaden.
Tijdlijn toegankelijkheid CoronaMelder app
In ons artikel van 17 september 2020 lees je meer over het ontwikkelproces van de CoronaMelder app. De app is onder andere getest met blinden, slechtzienden, senioren, taalambassadeurs, mensen met een licht verstandelijke beperking en wijkbewoners met een lage sociaal economische status.
Daarnaast is er gecontroleerd of de app voldoet aan de richtlijn voor toegankelijkheid. Tijdens het ontwikkelproces is de toegankelijkheid regelmatig gecontroleerd door onderzoekers en ontwikkelaars. In totaal zijn er 10 officiële audits uitgevoerd, die openbaar in te zien zijn.
Er zijn vier audits gepubliceerd door Stichting Accessibility, twee voor iOS en twee voor Android.
- Op 6 juli 2020 werden er op iOS 3 afwijkingen gevonden en 4 op Android.
- Beide apps hadden geen ondersteuning voor landscape oriëntatie. Daarnaast waren voor hulpmiddelen de informatie, relaties, naam, rol en waarde van elementen niet overal duidelijk.
- Op 2 december 2020 werden er op iOS 1 afwijking gevonden en 1 op Android.
- Op beide apps werden lijsten niet als lijst gemarkeerd en waren de elementen niet afzonderlijk te navigeren met hulpmiddelen.
Er zijn zes audits gepubliceerd door Firm Ground, drie voor iOS en drie voor Android.
- Op 5 oktober 2021 werd er op iOS 1 afwijking gevonden en 2 op Android.
- Op iOS ging het herschalen van tekst niet overal goed. Bediening met een extern toetsenbord bleek ook niet altijd te werken. Op Android ontbraken er koppen of koppen werden onjuist gebruikt.
- Op 26 november 2021 werden er op iOS 3 afwijkingen gevonden en 2 op Android.
- Op iOS zijn de problemen met herschalen en toetsenbord grotendeels opgelost. Er is wel een nieuw probleem gevonden: tekst valt soms buiten beeld met groot lettertype. Op Android worden sommige waardes niet, of onduidelijk, aan hulpmiddelen doorgegeven.
- Op 1 februari 2022 zijn de iOS en Android apps volledig toegankelijk verklaard. Beide apps voldoen volledig aan de WCAG 2.1 richtlijn.
Op 10 februari 2022 is de toegankelijkheidsverklaring bijgewerkt naar niveau A. CoronaMelder was op dat moment de eerste overheidsapp die op Android en iOS aantoonbaar voldoet aan de WCAG-richtlijn.