Onderzoek: 2 jaar sinds de wettelijke verplichting toegankelijkheid overheidsapps

door Jan Jaap de Grootin Nieuws

Op 23 juni 2021 heeft Stichting Appt een eerste onderzoek naar de toegankelijkheid van overheidsapps uitgevoerd. Er bleek toen slechts 1 overheidsapp volledig toegankelijk te zijn.

Sindsdien onderzoeken we elk halfjaar de toegankelijkheid van overheidsapps, zie ook onderzoek 2, onderzoek 3 en onderzoek 4.

Vandaag, precies 2 jaar sinds de ingang van de wetgeving, publiceren we ons vijfde onderzoek. We delen vijf inzichten:

  1. Slechts 4 van de 160 overheidsapps (2,5%) zijn volledig toegankelijk.
  2. Het goede nieuws is dat veel apps toegankelijker zijn geworden.
  3. Er ontbreekt nog steeds informatie over de toegankelijkheid van honderden overheidsapps, maar hier wordt aan gewerkt.
  4. Status A (volledig toegankelijk) wordt vaak onterecht ingevuld.
  5. We verwachten binnenkort aanzienlijke verbeteringen.
Inhoudsopgave
1. Hoe toegankelijk zijn overheidsapps?
1.1. Niveau A
1.2. Niveau B
1.3. Niveau C
1.4. Niveau D
1.5. Niveau E
2. Voortgang toegankelijkheid overheidsapps
3. Voortgang toegankelijkheidsverklaringen
4. Toegankelijkheid van honderden overheidsapps is nog steeds onbekend
5. Controle van apps met niveau A
5.1. Terecht status A
5.2. Onterecht status A
6. Over Stichting Appt

Hoe toegankelijk zijn overheidsapps?

Op toegankelijkheidsverklaring.nl/register staan alle toegankelijkheidsverklaringen van overheidsorganisaties. De status in deze toegankelijkheidsverklaringen kan afhankelijk van de genomen maatregelen A, B, C of D zijn. Indien een app geen toegankelijkheidsverklaring heeft krijgt deze niveau E. De apps die geen toegankelijkheidsverklaring hebben staan echter nog niet in het register.

Op 21 juni 2023 om 18:54 hebben we onze dataset voor het laatst bijgewerkt. Op dat moment waren er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd. De onderstaande grafiek is gebaseerd op de statussen uit het register.

Overzicht van de statussen die toegekend zijn aan apps van overheidsinstanties per juni 2023. Er zijn 15 apps met status A, 67 apps met status B, 27 apps met status C en 51 apps met status D.

Niveau A

Er zijn geen toegankelijkheidsfouten gevonden, de app voldoet volledig.

  • 9,3% van de apps claimt volledig toegankelijk te zijn. Er zijn 15 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 26 unieke apps.
    • Uit onze controle blijkt dat er 11 verklaringen zijn waar onterecht status A is ingevuld. 
    • Eigenlijk zijn dus slechts 4 overheidsapps volledig toegankelijk, dit is 2,5%.

Niveau B

Er is een volledig toegankelijkheidsonderzoek uitgevoerd, de problemen zijn benoemd en er is een plan om deze te herstellen.

  • 41,9% van de apps is gedeeltelijk toegankelijk. Er zijn 67 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 66 unieke apps.

Niveau C

Er zijn eerste maatregelen genomen. De mate van toegankelijkheid is nog grotendeels onbekend.

  • 16,8% van de apps heeft eerste maatregelen genomen. Er zijn 27 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 45 unieke apps.

Niveau D

Er is een toegankelijkheidsverklaring beschikbaar, maar er zijn geen concrete stappen gezet om de toegankelijkheid te verbeteren.

  • 31,9% van de apps heeft nog geen maatregelen genomen. Er zijn 51 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 70 unieke apps.

Niveau E

Er is geen enkele informatie over de toegankelijkheid van de app beschikbaar. Later in dit artikel gaan we hier verder op in.

Voortgang toegankelijkheid overheidsapps

Na aanleiding van ons onderzoek van vorig jaar diende kamerlid Ceder een motie in. Hierin vroeg hij de regering om ervoor te zorgen dat in ieder geval de meest noodzakelijke apps van de overheid op korte termijn 100% toegankelijk zijn. Deze motie is door de Kamer aangenomen.

Om dit te bereiken is een aantal maanden geleden het DigiToegankelijk toezichts- en ondersteuningsprogramma (DT TOP) gestart. Er is inmiddels veel werk verzet om overheidsapps toegankelijker te maken.

  • Recent is het DigiToegankelijk Dashboard gelanceerd. In dit dashboard wordt op een transparante manier getoond hoe toegankelijk de apps (en websites) van de Nederlandse overheid zijn.
  • Er zijn ook concrete stappen gezet om overheidsapps versneld toegankelijk te maken. Zo worden er trainingen gegeven en krijgen leveranciers van apps ondersteuning bij het toegankelijk maken van hun apps.

We hebben vernomen dat er in juli 2023 veel nieuwe toegankelijkheidsverklaringen voor apps toegevoegd gaan worden. Deze apps zijn niet meegenomen in dit onderzoek. In ons volgende onderzoek, op 23 december 2023, verwachten we dan ook een grote stijging van het aantal toegankelijke apps.

Voortgang toegankelijkheidsverklaringen

Op dit moment zijn er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd. In 2022 waren dit er ook 160, en dat jaar daarvoor waren het er 100. 

Het aantal toegankelijkheidsverklaringen is gelijk aan vorig jaar, maar dit betekent niet dat er niks veranderd is. Het afgelopen jaar zijn er nieuwe verklaringen toegevoegd, maar ook verklaringen ingetrokken. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer een app niet meer in gebruik is.

Vergeleken met vorig jaar zijn dit de cijfers:

  • Van 160 naar 160 toegankelijkheidsverklaringen
  • Van 11x A naar 15x A (+36% stijging)
    • Na onze controle bleken 4 apps volledig toegankelijk te zijn, dit waren er vorig jaar 2 (+100% stijging)
  • Van 62x B naar 67x B (+8% stijging)
  • Van 23x C naar 27x C (+17% stijging)
  • Van 64x D naar 51x D (-20% daling)

De grootste procentuele stijging is te zien bij status A: er zijn 4 apps bijgekomen! Helaas blijken 2 van deze nieuwe apps onterecht status A ingevuld te hebben. Desalniettemin, het aantal toegankelijke apps is verdubbeld van 2 naar 4!

Het aantal apps met status B en C is ook toegenomen. Daarentegen is het apps met status D afgenomen. Dat is een goed teken! Apps met niveau D voldeden namelijk niet aan de wetgeving, en nu dus wel.

Het is goed om te zien dat overheidsapps elk jaar toegankelijker worden.

Overzicht van de statussen die toegekend zijn aan apps van overheidsinstanties op 2021, 2022 en 2023. Status A: van 2, naar 11, naar 15. Status B: van 20, naar 62, naar 67. Status C: van 23, naar 23, naar 27. Status D: van 55, naar 64, naar 51.

Toegankelijkheid van honderden overheidsapps is nog steeds onbekend

Sinds 23 juni 2021 zijn overheidsorganisaties wettelijk verplicht om voor hun apps een actuele toegankelijkheidsverklaring te publiceren. In Nederland vallen 1332 overheidsorganisaties onder deze wettelijke verplichting.

Bij de verkenning van het Ministerie BZK werd geschat dat er 523 apps in gebruik zijn. Deze cijfers zijn gepubliceerd in de kamerbrief ‘Voortgang Digitale Inclusie 2021’ van 21 december 2021.

De meeste apps hebben een Android en iOS variant. In totaal gaat het dus om ruim 1.000 apps.

Op dit moment zijn er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd door 81 verschillende overheidsorganisaties. In deze verklaringen wordt verwezen naar 145 Android apps en 141 iOS apps. Na het ontdubbelen van dezelfde apps komen we uit op 98 unieke Android apps en 97 unieke iOS apps.

Er zijn dus 195 unieke apps in gebruik door deze 81 overheidsorganisaties. Dit betekent dat er informatie ontbreekt over ten minste 800 apps.

De overheid is hiervan op de hoogte en is bezig met een inventarisatie. Eind 2023 moeten de ontbrekende apps toegevoegd zijn aan het DigiToegankelijk Dashboard.

Controle van apps met niveau A

Op dit moment zijn er 15 verklaringen gepubliceerd met niveau A. We hebben alle apps gedownload en getest op een aantal van de eisen uit de norm EN 301 549. 

Bij slechts 4 verklaringen blijkt het aannemelijk te zijn dat niveau A daadwerkelijk behaald was op het moment dat de verklaring ingediend werd. Dit zijn de verklaringen van de CoronaCheck app, CoronaCheck Scanner app, CoronaMelder app en Berichtenbox app voor iOS.

Bij de andere 11 verklaringen hebben we meerdere toegankelijkheidsfouten gevonden. Bij veel van deze fouten gaat het niet om incidentele fouten. Het gaat om structurele fouten, zoals:

  • het niet ondersteunen van tekstvergroting
  • het niet kunnen bedienen van interface-elementen
  • het ontbreken van labels bij knoppen
  • het ontbreken van koppen 
  • verkeerde ingestelde taal

Dit zijn geen schoonheidsfoutjes die er insluipen bij een nieuwe update. Wanneer toegankelijkheidsfouten op deze schaal aanwezig zijn dan is de toegankelijkheid niet goed op orde. Het is aannemelijk dat deze apps nooit niveau A bereikt hebben.

Terecht status A

  1. Berichtenbox app – iOS (Logius)
    • Voldoet volledig op techniek. Op inhoud voldoet de app niet altijd omdat er overheidsorganisaties zijn die ontoegankelijke PDF-bestanden versturen.
  2. CoronaCheck (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
    • Voldoet volledig.
  3. CoronaCheck scanner (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
    • Voldoet volledig. De functionaliteit van de app kan niet meer gebruikt worden, deze melding is volledig toegankelijk weergegeven.
  4. CoronaMelder (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
    • Voldeed volledig. De app is niet meer te downloaden. De verklaring is dus niet actueel. In februari 2022 voldeed de app wel volledig tijdens onze controle.

Onterecht status A

  1. App-Direkt (P-Direkt)
    • Voldoet niet. De lettergrootte schaalt niet overal mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
  2. Appraisal App (Universiteit Maastricht)
    • Voldoet niet. Taal van de inhoud is niet correct ingesteld voor hulpmiddelen (succescriterium 3.1.1). Naam, rol en waarde kloppen op meerdere plekken niet, zoals de naam van de “Volgende”-knop (succescriterium 4.1.2). De app ondersteunt geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4).
  3. Cao LVNL (Luchtverkeersleiding Nederland)
    • Voldoet niet. Het is met een schermlezer niet mogelijk om de slider te bedienen om tussen hoofdstukken te wisselen (succescriterium 2.1.1). Sommige hoofdstukken van paragrafen in de CAO geven aan een knop te zijn terwijl dit niet zo is (succescriterium 4.1.2).
  4. DeAfvalApp1 (Gemeente Helmond)
    • Voldoet niet. Lettergrootte schaalt mee met de voorkeuren van de gebruiker, maar de app is dan vrijwel onbruikbaar (succescriterium 1.4.4). De app ondersteunt landscape oriëntatie, maar deze werkt niet naar behoren (succescriterium 1.3.4).
  5. DeAfvalApp1 (Gemeente Terneuzen)
    • Voldoet niet. Deze app is identiek aan de versie die gebruikt wordt door de gemeente Helmond. De ontwikkelaar van de app heeft zelf een toegankelijkheidsonderzoek uitgevoerd. Doordat dit onderzoek niet klopt, hebben twee gemeenten onterecht status A ingevuld. Mogelijk volgen er nog meer toegankelijkheidsverklaringen van gemeenten die gebruikmaken van DeAfvalApp.
  6. Dordrecht Onderweg (Gemeente Dordrecht)
    • Voldoet niet. Met een schermlezer is niet alle functionaliteit te gebruiken, zoals het aan- of uitzetten van de schakelknop “Houd me op de hoogte” (succescriterium 2.1.1). Kopteksten ontbreken op sommige plekken, zoals bij het Contact-tabblad (succescriterium 1.3.1). Naam, rol en waarde kloppen op meerdere plekken niet, zoals de waarde van de “Houd me op de hoogte”-schakelknop (succescriterium 4.1.2). Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
  7. Het goede gesprek (A&O-fonds Provincies)
    • Voldoet niet. De app is soms onbruikbaar na het wisselen van oriëntatie (succescriterium 1.3.4). Daarnaast is het met een schermlezer niet mogelijk om de slider te bedienen om tussen hoofdstukken te wisselen (succescriterium 2.1.1).
  8. Mijn Afvalwijzer1 (Gemeente Aa en Hunze)
    • Voldoet niet. Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4). Kopteksten ontbreken op sommige plekken, zoals bij “Eerstvolgende ophaaldagen” (succescriterium 1.3.1). Statusmeldingen worden niet doorgegeven aan gebruikers van hulpmiddelen (succescriterium 4.1.3).
  9. Onboarding App (Universiteit Maastricht)
    • Voldoet niet. De app ondersteunt geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4). Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
  10. Open Day App (Universiteit Maastricht)
    • Voldeed niet. De app is niet meer te downloaden. De verklaring is dus niet actueel. In december 2021 hebben we deze app getest, toen voldeed de app niet. Lettergrootte schaalde niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4). Alternatieve teksten ontbraken bij icoontjes, zoals bij het kruisje (succescriterium 1.1.1). De app ondersteunde geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4).
  11. Rotterdampas (Gemeente Rotterdam)
    • Voldoet niet. Kopteksten ontbreken op sommige plekken (succescriterium 1.3.1). De app ondersteunt landscape oriëntatie, maar deze werkt niet naar behoren (succescriterium 1.3.4).

1Deze apps worden versneld toegankelijk gemaakt binnen de motie Ceder. In juli verwachten we een update over de toegankelijkheid van deze apps.

Over Stichting Appt

Stichting Appt is een stichting zonder winstoogmerk en heeft als doel om apps voor iedereen toegankelijk te maken. Op het Appt® platform staan meer dan honderd kennisartikelen over het toegankelijk maken van apps. Alle artikelen zijn gratis beschikbaar via onze website Appt.org en de Appt app.

Een actueel overzicht van de toegankelijkheid van overheidsapps is te zien op Digimonitor en via het DigiToegankelijk Dashboard.

Vragen over dit onderzoek kunnen gesteld worden via info@appt.nl.