Onderzoek: 1 jaar sinds de wettelijke verplichting toegankelijkheid van overheidsapps

Op 23 juni 2021 heeft Stichting Appt een eerste onderzoek naar de toegankelijkheid van overheidsapps uitgevoerd. Er bleek toen slechts 1 overheidsapp volledig toegankelijk te zijn.

Een half jaar later, op 23 december 2021, publiceerde we een tweede onderzoek naar de toegankelijkheid van overheidsapps. Er bleek toen nog steeds maar 1 overheidsapp volledig toegankelijk te zijn.

Vandaag, precies 1 jaar later, publiceren we ons derde onderzoek naar de toegankelijkheid van overheidsapps. We delen vier inzichten:

1. Slechts 1,25% van de overheidsapps blijkt inmiddels toegankelijk te zijn. 
2. Er ontbreekt informatie over de toegankelijkheid van honderden overheidsapps. 
3. Er zijn ongeveer twee keer zoveel toegankelijkheidsonderzoeken beschikbaar ten opzichte van vorig jaar.
4. Uit onze controle blijkt dat niveau A (volledig toegankelijk) onterecht is ingevuld bij 9 van de 11 toegankelijkheidsverklaringen.

1. Hoe toegankelijk zijn overheidsapps?

Op toegankelijkheidsverklaring.nl/register staan alle toegankelijkheidsverklaringen van overheidsorganisaties. De status in deze toegankelijkheidsverklaringen kan A, B, C of D zijn, afhankelijk van de genomen maatregelen. Indien een app geen toegankelijkheidsverklaring heeft dan krijgt deze app niveau E. De apps die geen toegankelijkheidsverklaring hebben staan echter nog niet in het register.

Op 22 juni 2022 hebben we onze dataset voor het laatst bijgewerkt. Op dat moment waren er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd. De onderstaande percentages zijn gebaseerd op de status uit het register.

Niveau A

Er zijn geen toegankelijkheidsfouten gevonden, de app voldoet volledig.

• 6,9% van de apps claimt volledig toegankelijk te zijn. Er zijn 11 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 19 unieke apps.
  • Uit ons eigen onderzoek blijkt dat er 9 verklaringen zijn waar onterecht status A is ingevuld. Eigenlijk is dus slechts 1,25% van de overheidsapps volledig toegankelijk. Aan het eind van dit artikel volgen de onderzoekresultaten.

Niveau B

Er is een volledig toegankelijkheidsonderzoek uitgevoerd, de problemen zijn benoemd en er is een plan om deze te herstellen.

• 38,7% van de apps is gedeeltelijk toegankelijk. Er zijn 62 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 66 unieke apps.

Niveau C

Er zijn eerste maatregelen genomen. De mate van toegankelijkheid is nog grotendeels onbekend.

• 14,4% van de apps heeft eerste maatregelen genomen. Er zijn 23 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 39 unieke apps.

Niveau D

Er is een toegankelijkheidsverklaring beschikbaar, maar er zijn geen concrete stappen gezet om de toegankelijkheid te verbeteren.

• 40,0% van de apps heeft nog geen maatregelen genomen. Er zijn 64 toegankelijkheidsverklaringen die verwijzen naar 83 unieke apps.

Niveau E

Er is geen enkele informatie over de toegankelijkheid van de app beschikbaar. In het volgende hoofdstuk volgt een benadering van het aantal apps waar informatie over ontbreekt.

2. Toegankelijkheid van honderden overheidsapps is onbekend

Sinds 23 juni 2021 zijn overheidsorganisaties wettelijk verplicht om voor hun apps een actuele toegankelijkheidsverklaring te publiceren. In Nederland vallen 1332 overheidsorganisaties onder deze wettelijk verplichting. Bij de verkenning van het Ministerie BZK werd geschat dat er 523 apps in gebruik zijn. Deze cijfers zijn gepubliceerd in de kamerbrief Voortgang Digitale Inclusie 2021 van 21 december 2021.

Bij de schatting van 523 apps is het niet duidelijk of Android en iOS apps los worden geteld, of gecombineerd worden. Daarnaast is het niet duidelijk hoe er wordt omgegaan met apps die door meerdere overheidsorganisaties gebruikt worden. De app ‘Fixi’ wordt bijvoorbeeld door tientallen gemeenten gebruikt. De manier van tellen maakt een groot verschil om te bepalen hoeveel toegankelijkheidsverklaringen er gepubliceerd moeten worden.

Op dit moment zijn er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd door 75 verschillende overheidsorganisaties. In deze verklaringen wordt verwezen naar 144 Android apps en 140 iOS apps. Na het ontdubbelen van dezelfde apps komen we uit op 99 unieke Android apps en 96 unieke iOS apps.

Er zijn dus 195 unieke apps in gebruik door deze 75 overheidsorganisaties. Onze aanname is dat het bij de schatting van 523 apps gaat om unieke Android en iOS apps. In totaal gaat het om 1046 apps wanneer je Android en iOS los telt, net als wij hebben gedaan. Er ontbreekt in dat geval nog informatie van 851 apps.

3. Voortgang toegankelijkheid overheidsapps in het afgelopen jaar

Op 22 juni 2022 hebben we onze dataset opnieuw bijgewerkt. Op dat moment waren er 160 toegankelijkheidsverklaringen gepubliceerd. Vorig jaar waren dit er 100. Er zijn meer dan 60 verklaringen gepubliceerd in het afgelopen jaar. Een aantal toegankelijkheidsverklaringen zijn namelijk ongepubliceerd.

Een overzicht van de voortgang:

• Van 100 naar 160 toegankelijkheidsverklaringen
• Van 2x A (1x onterecht) naar 11x A (9x onterecht)
• Van 20x B naar 62x B
• Van 23x C naar 23x C
• Van 55x D naar 64x D

Het valt vooral op dat er veel meer toegankelijkheidsverklaringen met status B zijn bijgekomen. Om deze status te krijgen moet er een toegankelijkheidsonderzoek zijn uitgevoerd. Voor status A is dit ook nodig. In 2021 waren er onderzoeksresultaten beschikbaar bij 22 verklaringen, dit jaar bij 73 verklaringen. Een deel verwijst echter naar hetzelfde onderzoek. Er zijn ongeveer twee keer zoveel unieke toegankelijkheidsonderzoeken beschikbaar.

4. Onderzoek naar apps met niveau A

Per 22 juni 2022 zijn er 11 verklaringen gepubliceerd met niveau A. We hebben alle apps gedownload en getest op toegankelijkheid volgens de norm EN 301 549. Bij slechts 2 verklaringen blijkt het aannemelijk te zijn dat niveau A daadwerkelijk behaald was op het moment dat de verklaring ingediend werd. Dit zijn de verklaringen van de Berichtenbox app voor iOS en de CoronaMelder app voor Android en iOS.

Bij de andere 9 verklaringen hebben we meerdere toegankelijkheidsfouten gevonden. Bij veel van deze fouten gaat het niet om incidentele fouten. Het gaat om structurele fouten, zoals:

• het niet ondersteunen van tekstvergroting
• het niet kunnen bedienen van de interface met een schermlezer
• het ontbreken van labels bij knoppen
• het ontbreken van koppen 
• verkeerd ingestelde taal

Dit zijn geen schoonheidsfoutjes die er insluipen bij een nieuwe update. Wanneer toegankelijkheidsfouten op deze schaal aanwezig zijn dan is de toegankelijkheid niet goed op orde. Het is aannemelijk dat deze apps nooit niveau A bereikt hebben.

Disclaimer: Het is niet de bedoeling om specifieke organisaties in kwaad daglicht te stellen. Mochten er gegronde redenen zijn waardoor wij dit bericht moeten aanpassen dan doen we dat.

1. Berichtenbox app – iOS (Logius)
   • Voldoet volledig op techniek. Op inhoud voldoet de app niet altijd omdat er overheidsorganisaties zijn die ontoegankelijke PDF-bestanden versturen.
2. CoronaMelder (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
   • Voldoet niet meer. Op het eerste scherm is de titel is niet gemarkeerd als kop (succescriterium 1.3.1). In februari 2022 voldeed de app wel volledig tijdens onze controle. Deze app hebben we daarom toch beoordeeld als ‘volledig toegankelijk’. 
   • Update 8 juli 2022: de CoronaMelder app is nu weer volledig toegankelijk.
3. Het goede gesprek (A&O-fonds Provincies)
   • Voldoet niet. De app is soms onbruikbaar na het wisselen van oriëntatie (succescriterium 1.3.4). Daarnaast is het met een schermlezer niet mogelijk om de slider te bedienen om tussen hoofdstukken te wisselen (succescriterium 2.1.1).
4. Open Day App (Universiteit Maastricht)
   • Niet meer beschikbaar om te downloaden. De verklaring is dus niet actueel. In december 2021 hebben we deze app getest, toen voldeed de app niet. Lettergrootte schaalde niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4). Alternatieve teksten ontbraken bij icoontjes, zoals bij het kruisje (succescriterium 1.1.1). De app ondersteunde geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4).
5. Appraisal App (Universiteit Maastricht)
   • Voldoet niet. Taal van de inhoud is niet correct ingesteld voor hulpmiddelen (succescriterium 3.1.1). Naam, rol en waarde kloppen op meerdere plekken niet, zoals de naam van de “Volgende”-knop (succescriterium 4.1.2). De app ondersteund geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4).
6. Onboarding App (Universiteit Maastricht)
   • Voldoet niet. De app ondersteund geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4). Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
7. Mijn Afvalwijzer (Gemeente Aa en Hunze)
   • Voldoet niet. Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4). Kopteksten ontbreken op sommige plekken, zoals bij “Eerstvolgende ophaaldagen” (succescriterium 1.3.1). Statusmeldingen worden niet doorgegeven aan gebruikers van hulpmiddelen (succescriterium 4.1.3).
     • Ten minste 20 gemeenten hebben een toegankelijkheidsverklaring voor deze app gepubliceerd. Opvallend is dat de status wisselt tussen A (voldoet volledig) en status D (voldoet niet). Alleen Gemeente Aa en Hunze heeft status A ingevuld. Bij de verklaringen met status B valt het op dat er soms zelfs verwezen wordt naar een inspectie van de website van Mijn Afvalwijzer in plaats van de app. De correcte status is dan niveau D, want er lijkt geen inspectie op de app zelf uitgevoerd te zijn. Sommige gemeenten hebben wel een inspectie op de app uitgevoerd. In deze gevallen is niveau B terecht aangezien ze de volledige status van toegankelijkheid in beeld hebben.
8. Dordrecht Onderweg (Gemeente Dordrecht)
   • Voldoet niet. Met een schermlezer is niet alle functionaliteit te gebruiken, zoals het aan- of uitzetten van de schakelknop “Houd me op de hoogte” (succescriterium 2.1.1). Kopteksten ontbreken op sommige plekken, zoals bij het Contact-tabblad (succescriterium 1.3.1). Naam, rol en waarde kloppen op meerdere plekken niet, zoals de waarde van de “Houd me op de hoogte”-schakelknop (succescriterium 4.1.2). Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
9. DeAfvalApp (Gemeente Helmond)
   • Voldoet niet. Statusmeldingen worden niet doorgegeven aan gebruikers van hulpmiddelen (succescriterium 4.1.3). Alternatieve teksten ontbreken of beschrijven niet wat er te zien is (succescriterium 1.1.1). Lettergrootte schaalt niet mee met de voorkeuren van de gebruiker (succescriterium 1.4.4).
10. DeAfvalApp (Gemeente Terneuzen)
    • Voldoet niet. Deze app is identiek aan de versie die gebruikt wordt door de Gemeente Helmond. De ontwikkelaar van de app heeft zelf een toegankelijkheidsonderzoek uitgevoerd. Doordat dit onderzoek niet klopt, hebben twee gemeenten onterecht status A ingevuld. Mogelijk volgen er nog meer toegankelijkheidsverklaringen van gemeenten die gebruik maken van DeAfvalApp.
11. Rotterdampas (Gemeente Rotterdam)
    • Voldoet niet. Kopteksten ontbreken op sommige plekken (succescriterium 1.3.1). De app ondersteund geen landscape oriëntatie (succescriterium 1.3.4). Naam, rol en waarde kloppen op meerdere plekken niet (succescriterium 4.1.2). Met een schermlezer is niet alle functionaliteit te gebruiken, zoals de “TIP” (succescriterium 2.1.1).

Over Stichting Appt

Stichting Appt is een stichting zonder winstoogmerk en heeft als doel om apps voor iedereen toegankelijk te maken. Op het Appt^® platform staan meer dan honderd kennisartikelen over het toegankelijk maken van apps. Alle artikelen zijn gratis beschikbaar via onze website appt.nl en de Appt app.

Over het onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd door Justin Glaser, Jan Jaap de Groot en Paul van Workum.

Vragen over dit onderzoek kunnen gesteld worden aan Paul van Workum via paul@appt.nl of 06-16397144.